TEATR WIELKI w Łodzi jest artystycznym kontynuatorem swojej znakomitej poprzedniczki - OPERY ŁÓDZKIEJ, która była efektem pasji i zaangażowania Stowarzyszenia Przyjaciół Opery z jej głównymi przedstawicielami: Władysławem Raczkowskim, Tomaszem Kiesewetterem i Mieczysławem Drobnerem.
Premiera Strasznego dworu Stanisława Moniuszki 18 października 1954 roku, w reżyserii Jerzego Merunowicza i pod batutą Władysława Raczkowskiego była „pierwszym dzieckiem" nowej instytucji (oficjalnie powołanej do życia decyzją Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi z dnia 1 lipca 1954 roku) kierowanej przez Sabinę Nowicką - dyrektora naczelnego i Mieczysława Drobnera - kierownika artystycznego. Przez ponad dziesięć lat Opera Łódzka prezentowała swoje premiery operowe i baletowe na scenach Teatru Nowego i Teatru im.S.Jaracza, by w końcu w 1966 roku otrzymać nową nazwę - TEATR WIELKI w Łodzi i ... nową siedzibę przy placu Dąbrowskiego.
Teatr Plac
Nowy rozdział w historii łódzkiej sceny operowej rozpoczęło „mocne uderzenie": pierwsza dyrekcja Teatru Wielkiego, Stanisław Piotrowski (dyrektor naczelny) i Zygmunt Latoszewski (dyrektor artystyczny), dała - nie tylko łódzkiej - widowni cztery imponujące realizacje, i to dzień po dniu: Halka Stanisława Moniuszki (19 stycznia 1967), Kniaź Igor Aleksandra Borodina, Straszny dwór Stanisława Moniuszki i Carmen Georgesa Bizeta.
Począwszy od 1967 roku Teatr Wielki przedstawił publiczności 288 premier, wśród których były klasyczne dzieła operowe i baletowe, musicale i operetki, a także kompozycje wybitnych współczesnych twórców polskich; na scenie Wielkiego miały miejsce prapremiery światowe oper Romualda Twardowskiego - Lord Jim i Maria Stuart i głośne realizacje dzieł Krzysztofa Pendereckiego - Diabły z Loudun i Ubu król. Bogatą historię repertuaru Teatru Wielkiego tworzyły tej miary postacie, co m.in.: reżyserzy: R.Sykała, K.Dejmek, M.Fołtyn, A.Hanuszkiewicz, M.Prus, M. Weiss-Grzesiński, R.Peryt, scenografowie: H.Poulain, F.Starowieyski, M.Kołodziej, M.Stańczak, A.Kreuz - Majewski oraz znakomici dyrygenci: B.Wodiczko, B.Madey, A.Wicherek, T.Wojciechowski, W.Michniewski, E.Michnik, T.Kozłowski i wybitni choreografowie: F.Parnell, W.Borkowski, C.Drzewiecki, T.Kujawa, E.Wycichowska, A.Fodor, L. Massine, G.Veredon, G.Madia.
Żadne jednak sukcesy Teatru nie byłyby możliwe gdyby nie znakomici soliści i poszczególne zespoły, którzy na przestrzeni wszystkich tych lat byli i są jego największą siłą.
Dowodem rosnącej rangi Teatru Wielkiego były gościnne występy na jego scenie gwiazd światowej wokalistyki ( Victoria de Los Angeles, Fedora Barbieri, Kiri Te Kanawa, Daniela Dessi, Barbara Hendrix, Renato Bruson, Jose van Dam, Placido Domingo, Franco Bonisolli, Andrea Bocelli, Jose Cura), a także zaproszenie Teatru na stagione w Teatro Vittorio Emanuele (m.in.: Aida i Lucia di Lammermoor ) oraz w Operze w Lyonie ( Halka i Straszny dwór).
W 2012 roku, dzięki środkom pozyskanym z Funduszu Europejskiego, budynek Teatru Wielkiego przeszedł gruntowną – pierwszą od ponad 40. lat - modernizację ( szczegóły projektu – na podstronie „Projekty unijne”). W tym czasie opera nie zaprzestała swojej działalności i swoje spektakle Teatr prezentował na scenie Teatru im. S. Jaracza i w innych miejscach Łodzi. Pierwszą premierą po remoncie była – 6 kwietnia 2013 roku – nigdy w Łodzi nie wystawiana opera Gaetana Donizettiego Anna Bolena.
Od 1968 roku Teatr Wielki jest organizatorem międzynarodowego festiwalu - Łódzkie Spotkania Baletowe. Podczas 21. dotychczasowych edycji ( festiwal odbywa się co dwa lata) w Łodzi gościły wszystkie najważniejsze zespoły baletowe z całego świata, a wśród nich m.in.: Balet XX Wieku Maurice Bejarta, Nederlands Dans Theater, Sadler's Wells Royal Ballet, Ballet Rambert, Cullberg Ballet, Batsheva Dance Company, Balet Teatru Bolszoj z Moskwy, Sankt-Petersburski Teatr Baletu Borysa Ejfmana, Ballet Nacional de Cuba Alicji Alonso, a także wszystkie zespoły krajowe.
Wraz z reformą administracyjną kraju - 1 stycznia 1991 roku - Teatr Wielki w Łodzi stał się Instytucją Kultury Samorządu Województwa Łódzkiego, co poprzez stabilizację organizacyjno-finansową stwarza możliwości dalszego rozwoju Teatru Wielkiego i kontynuacji linii repertuarowej, w postaci najwybitniejszych pozycji operowej i baletowej klasyki światowej, a także dzieł kompozytorów współczesnych na możliwie najwyższym poziomie artystycznym.
